Wady wzroku
Wzrok jest najważniejszym ze zmysłów człowieka. Od jego stanu zależy postrzeganie otaczającego świata i komfort życia. Na dobry wzrok mają wpływ czynniki wrodzone i nabyte. Niektórym wadom wzroku można i należy przeciwdziałać, a dbanie o oczy ma istotny wpływ na jakość widzenia w przyszłości.
Budowa oka
Proces widzenia polega na przetwarzaniu bodźców świetlnych na wrażenia wzrokowe. Obraz rejestrowany przez oko ludzkie przetwarzany jest przez jego system optyczny i dalej przesyłane poprzez połączenia nerwowe do mózgu.
Gałka oczna ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wewnątrz wypełniona jest przeźroczystą substancją pod ciśnieniem niezbędnym do utrzymania wymaganego kształtu oka. Zewnętrzną część oka stanowi twardówka, jest to tkanka nieprzeźroczysta. W przedniej części łączy się z przeźroczystą rogówką, która ma kształt wypukłego szkiełka i stanowi warstwę ochronną dla soczewki. Drugą warstwą miedzy twardówką a siatkówką jest naczyniówka, razem z tęczówką i ciałem rzęskowatym tworzą błonę naczyniową, w której są naczynia krwionośne. Wewnętrzna powłoka oka to siatkówka, pełni ona rolę receptorową, składa się z trzech warstw, z których ta najbliżej środka ma światłoczułe komórki w postaci czopków i pręcików. Pozostałe warstwy składają się z neuronów przewodzących bodźce wzrokowe. Czopki światłoczułe są rozmieszczone nierównomiernie na siatkówce. Ich największe skupisko stanowi punkt zwany plamką żółtą, dlatego odbiera on najwięcej informacji o intensywności światła i barwie. Punktem pozbawionym czopków jest plamka ślepa, jest to miejsce łączenia neuronów w nerw wzrokowy.
W przedniej części oka, miedzy tęczówką, a ciałem szklistym znajduje się soczewka, jest przeźroczysta i ma dwie wypukłe powierzchnie: przednią i tylnią. Soczewkę utrzymuje ciało rzęskowate, zapewnia prawidłową pozycję soczewki i jej kształt zmieniający się, aby zapewnić ostrość widzenia.
Między soczewką, a rogówką znajduje się umięśniona błona zwana tęczówką, jej funkcja jest podobna do przesłony w aparacie fotograficznym, reguluje wielkość źrenicy, czyli otworu przez który wchodzi światło.
Tęczówka w zależności od indywidualnego pigmentu może mieć różne barwy i kształty.
Gałka oczna osadzona jest w oczodole, porusza się dzięki mięśniom ocznym w zagłębieniu wypełnionym tkanką tłuszczową i licznym powięziom. Przednia części gałki ocznej i wewnętrzna powiek pokryta jest spojówką, a w górno-bocznej części oczodołu jest gruczoł łzowy, zapewniający nawilżenie oka i utrzymanie go w czystości.
Działanie oka
Oko zamienia doznania wzrokowe na informację czytelną dla naszego mózgu. Światło odbierane przez oko, zanim dotrze do siatkówki, gdzie tworzy wrażenia wzrokowe, musi przejść przez układ optyczny, złożony z rogówki, tęczówki, soczewki i ciała szklistego.
Soczewka ma zdolność zmiany swojego kształtu, dopasowując się automatycznie do najlepszej ostrości obrazu. Ostrość widzenia polega na dokładnym odtworzeniu widzianego obrazu na powierzchni siatkówki. Jeśli punkt przecięcia linii ogniskujących wypada przed lub za powierzchnią oka mamy do czynienia z wadami wzroku i nieostrym widzeniem.
Obraz odwzorowany na powierzchni siatkówki faktycznie jest odwrócony do góry nogami. Tak widzi świat niemowlę. To że widzimy wszystko normalnie to efekt przyzwyczajenia się mózgu od początkowych dni życia. Później wrażenia wzrokowe korygowane są automatycznie.
W zależności od intensywności światła, tęczówka zmienia wymiar źrenicy od 8 mm przy całkowitej ciemności do 2 mm przy intensywnej jasności. Zapewnia to prawidłową widoczność bez podrażnienia oka.
Na powierzchni siatkówki tkanki światłoczułe to pręciki i czopki. Ich funkcja jest podobna, rejestrują bodźce wzrokowe, jednak w zależności od intensywności światła czopki o małej czułości przeznaczone są do widzenia dziennego, a pręciki do widzenia nocnego. W przypadku gwałtownej zmiany oświetlenia moment przełączania receptorów jest zakłócony efektem olśnienia. Czas potrzebny do przyzwyczajenia wzroku nazywamy adaptacją.
Światło i barwy które może widzieć oko ludzkie to fale elektromagnetyczne w pewnym przedziale częstotliwości. Rogówka oka ma takie właściwości, że zapewnia najlepszą przepustowość dla częstotliwości z zakresu pasma widzialnego, tj. od 400nm do 700nm. Czopki i pręciki potrafią tylko taki zakres fal elektromagnetycznych rejestrować. Nie oznacza to, że takie promieniowanie, mimo że go nie widać, jest obojętne dla oka. Częstotliwości poniżej pasma widzialnego 400nm to podczerwień, dalej mikrofale i częstotliwości radiowe, a powyżej 700nm ultrafiolet, promieniowanie x i gamma.
Ważną właściwością ludzkiego wzroku jest zdolność rozpoznawania odległości. Cecha ta możliwa jest dzięki parzeniu przez dwoje oczu. Dla obrazów odległych osie patrzenia są prawie równoległa. W miarę przybliżania się przedmiotu, osie schodzą się do siebie, a mózg potrafi ocenić odległość.
Krótkowzroczność - myopia
Najczęściej spotykaną wadą wzroku jest krótkowzroczność. Naturalna soczewka w oku źle ogniskuje promienie świetlne i punkt optymalnej ostrości wypada przed siatkówką, czyli na siatkówce odzwierciedla się obraz nieostry. Krótkowidz dobrze widzi bliskie przedmioty a dalsze nieostro.
Złe widzenie spowodowane jest nieprawidłowym kształtem soczewki, jej przednia i tylnia powierzchnia jest zbyt wypukła w stosunku do odległości do siatkówki, dlatego promienie światła są zbyt mocno łamane.
Korekcja wzroku dla krótkowidza polega na umieszczeniu przed okiem dodatkowej soczewki rozpraszającej. Jej moc optyczna podawana jest w dioptriach ze znakiem minus.
Krótkowzroczność rozwija się głównie w okresie dojrzewania płciowego. Wady te dzielimy na trzy stopnie krótkowzroczności: małą do -3dpt, średnią do -6dpt i wysoką powyżej -6dpt.
Nadwzroczność - hyperopia
Nadwzroczność jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą wzroku. Spowodowana jest niewystarczającą mocą optyczną naturalnej soczewki oka. Powierzchnie przednia i tylnia soczewki są zbyt spłaszczone aby ogniskować promienie światła na siatkówce. Ognisko układu optycznego oka wypada poza siatkówką, czyli obraz odwzorowany na niej jest nieostry.
Dalekowidz nie ma problemów z ostrością widzenia odległych przedmiotów, jednak przedmioty widziane z bliska są nieostre. Dodatkowo powyżej 40 roku życia nasila się ta wada ponieważ dochodzi efekt prezbiopii czyli starczowzroczności. Soczewka traci swoją elastyczność a mechanizm nastawczy oka ma zbyt słabe mięśnie rzęskowe aby wystarczająco poprawić geometrię soczewki.
Nadwzroczność koryguje się dodatkowymi soczewkami skupiającymi, umieszczanymi przed okiem. Mogą to być okulary lub soczewki kontaktowe. Zwykle dalekowidz potrzebuje okularów tylko do czytania lub wykonywania precyzyjnych czynności. Korekcja wzroku konieczna jest u ludzi młodych jeśli maja taka wadę, zaniechanie jej może prowadzić do powstania zeza akomodacyjnego.
Soczewki przeznaczone dla dalekowidzów maja moc powiększania podawaną w dioptriach ze znakiem plus, np. +3 dioptrie.
Porozmawiaj na ten temat: